@ρχειομνήμων - Ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης αρχειακών δεδομένων

Κωδικός αναγνώρισης: GRGSA-KYT_REG001

Τίτλος: Ληξιαρχικά Βιβλία Ενοριών Κυθήρων Και Αντικυθήρων

Χρονολογίες: 1663 - 1904

Επίπεδο περιγραφής: Αρχείο

Μέγεθος και υπόστρωμα της ενότητας περιγραφής: 387 Βιβλία

Όνομα του παραγωγού: Μητρόπολη Κυθήρων και Αντικυθήρων, Ενοριακοί Ναοί

Διοικητική Ιστορία / Βιογραφικό Σημείωμα:

Η Επισκοπή Κυθήρων αναφέρεται ήδη από το 500 μ.Χ. οπού ενδεχομένως ο Επίσκοπος ήταν τιτουλάριος δηλαδή άνευ ποιμνίου. Το 662 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Κώνστας ο Β’ υπήγαγε εκκλησιαστικώς τα Κύθηρα μαζί με τις Μητροπόλεις Πελοποννήσου και Κρήτης στη δικαιοδοσία του Πάπα. Αργότερα τον 8ο αι. μ.Χ., επί αυτοκράτορα Λέοντος Γ’ του Ίσαυρου, αναφέρεται η απόσπαση της Επισκοπής Κυθήρων, μαζί με τις υπόλοιπες Επισκοπές της Ελλάδος και του ανατολικού Ιλλυρικού, από τη δικαιοδοσία του Πάπα στην δικαιοδοσία του Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης.

Πρώτος Επίσκοπος Κυθήρων αναφέρεται στα 1100 ο Θεόκτιστος. Στη συνέχεια υπάρχει η απόφαση υπαγωγής της Επισκοπής Κυθήρων στη Μητρόπολη Μονεμβασίας με το χρυσόβουλο διάταγμα του 1304 επί Ανδρονίκου Β’ Παλαιολόγου. Για τα πρώτα χρόνια της Ενετοκρατίας δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες και ενδέχεται η Επισκοπή να διοικείτο υπό το αξίωμα του Πρωτόπαπα. Ωστόσο από τον 16ο αι. αρχίζουν να υπάρχουν πληροφορίες για τους Μητροπολίτες, έστω και με αρκετά κενά και ασάφειες.

Αναφορικά με την παραχώρηση της ληξιαρχικής αρμοδιότητας στις ενορίες της Μητρόπολης, πρώτες οι Ενετικές αρχές με προκηρύξεις τους υποχρέωναν τους ιερείς να κρατούν βιβλία με τις βαπτίσεις (οι βαπτίσεις ουσιαστικά ταυτίζονταν με τις γεννήσεις καθώς τα βρέφη βαφτίζονταν σε ηλικία μόλις λίγων ημερών, εξαιτίας της μεγάλης θνησιμότητας και του φόβου να πεθάνει το παιδί αβάπτιστο) τους γάμους και τους θανάτους των ενοριτών τους. Συγκεκριμένα ανώτεροι αξιωματούχοι, οι: Sindici, Inquisitori et Avogadori in Levande Giovanni Pasualigo και Ottaviano Bon το 1613, ο Γενικός Προνοητής Antonio Pisani το 1631, ο Σύνδικος Giovani Capelo το 1637 και ο Γενικός Προνοητής της Θάλασσας Francesco Grimani το 1705 εξέδωσαν σειρά διαταγμάτων που αφορούσαν στις αποικίες της Γαληνότατης Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου, με σκοπό την συνεπή καταχώριση από τους εφημερίους των ληξιαρχικών πράξεων των ενοριτών τους στα αντίστοιχα βιβλία που τους χορηγούσαν οι Αρχές.

Παρόλα αυτά από το 1663 μέχρι και το 1768 παρατηρείται μια σχετική ακαταστασία, καθώς πολλοί ιερείς δεν ενημέρωναν τακτικά τα βιβλία τους. Έτσι λοιπόν στις 4-5-1768 οι Eccellentissimi Signori Sopra Provveditori και Provveditori alla Sanita, εξέδωσαν διάταγμα για την τακτική ενημέρωση των ληξιαρχικών βιβλίων των ενοριών, σύμφωνα με την οποία επεκτεινόταν και στις ενετικές κτήσεις των Ιονίων Νήσων το σύστημα που ίσχυε και τη Μητρόπολη Βενετία. Το διάταγμα αυτό όριζε την πρώτη Μαρτίου και πρώτη Σεπτεμβρίου κάθε έτους ως τη μέρα που όφειλαν οι εφημέριοι να παρουσιάζουν τα βιβλία τους στις ενετικές αρχές, σε αντίθετη περίπτωση επιβαλλόταν πρόστιμο είκοσι δουκάτων.

Στις 13-8-1797, η Προσωρινή Διοίκηση των Κυθήρων, υπό την αιγίδα της Δημοκρατικής Γαλλίας, με σχετικό διάταγμα «κλείνει» τα ληξιαρχικά βιβλία της ενετοκρατίας και εγκαινιάζει νέα, βασισμένα στο δίκαιο, στη χρονολογία και στην τυποποίηση της Γαλλικής Δημοκρατίας.

Το 1799 η καινούργια αρχή της Ρωσσοτουρκικής συμμαχίας, η οποία είχε αποδιώξει τους Δημοκρατικούς Γάλλους από τα Επτάνησα, επιτρέπει στους ιερείς να συνεχίσουν να ενημερώνουν τα ληξιαρχικά βιβλία. Η τήρηση των βιβλίων αυτών συνεχίζεται και με το καθεστώς της Ιονίου Πολιτείας (1800-1807), των Αυτοκρατορικών Γάλλων (1807-1809) και της Αγγλικής διοίκησης (1809-1864).

Το 1812 ο Άγγλος διοικητής των Κυθήρων Phillip Newton δίνει νέα βιβλία στους εφημέριους, σύμφωνα με της τυποποίηση των Άγγλων, τα οποία ίσχυσαν μέχρι το 1862, οπότε εδόθησαν νέα βιβλία σφραγισμένα και θεωρημένα από τον Έπαρχο Κυθήρων (Reggente) και τα οποία χρησιμοποιήθηκαν μέχρι το 1864 και την Ένωση με την Ελλάδα. Βασικό νομοθέτημα κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας υπήρξε η υπ’ αρ. 3 Πράξη της Κυβέρνησης της 19ης Μαρτίου 1841, η οποία αποτελείτο από 28 άρθρα σχετικά με τη σύσταση των Ληξιαρχείων, και τον τρόπο εκλογής και τις δικαιοδοσίες την Ληξιάρχων.

Ιστορικό της ενότητας περιγραφής: λλλλ

Παρουσίαση περιεχομένου: Το Ληξιαρχικό Αρχείο των ενοριών των Κυθήρων και των Αντικυθήρων περιλαμβάνει τα βιβλία με τις ληξιαρχικές πράξεις γεννήσεων-βαπτίσεων, γάμων και θανάτων, 113 συνολικά ενοριακών ναών (οι 108 βρίσκονται στα Κύθηρα και 5 στα Αντικύθηρα) και καλύπτει τα έτη 1663-1904.

Εντοπισμός πρωτοτύπων: Τοπικό Αρχείο Κυθήρων

Notes: Η αξία των ληξιαρχικών καταγραφών έχει μεγάλη σημασία για τη διοίκηση και εφάπτεται πολλών θεμάτων. Σε πρώτο πλάνο βρίσκεται η δημόσια υγεία καθώς σε μια εποχή που μαστιζόταν από μολυσματικές επιδημίες, είχε μεγάλη αξία για το Υγειονομείο να ενημερώνεται για τους θανάτους και τα ύποπτα κρούσματα που τυχόν εμφανίζονταν προκειμένου να αποτρέψει τυχόν μετάδοση επιδημιών. Σε δεύτερο πλάνο ήταν ζωτικής σημασίας για τη διοίκηση να έχει γνώση των πληθυσμιακών μεταβολών και αριθμών των υπηκόων της τόσο για λόγους ελέγχου και διαχείρισης όσο και για λόγους στρατολογίας, αγγαρειών και κυρίως φορολογίας.